Proloog

Onderwijs en leren zijn meer dan alleen academische bezigheden; ze vormen de fundamenten van ons geestelijke leven. De Bijbel leert ons dat leren een proces is van persoonlijke verandering of omkeer, een proces dat ons dichter bij God brengt en ons helpt Zijn wil te begrijpen en te volgen. Romeinen 12:2 zegt: "En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt veranderd door de vernieuwing van uw denken, zodat u kunt beproeven wat de goede, welbehagelijke en volmaakte wil van God is." Dit vers benadrukt dat we door leren, door een innerlijke verandering, steeds meer Gods wil kunnen begrijpen en volgen.

Al vanaf het begin van de Schrift wordt God gepresenteerd als de ultieme Leraar. Spreuken 2:6 zegt: "Want de HEERE geeft wijsheid; uit Zijn mond komen kennis en verstand." Ook in Jesaja 48:17 herinnert God ons aan zijn rol als leraar: "Zo zegt de HEERE, uw Verlosser, de Heilige van Israël: Ik ben de HEERE, uw God, die u onderwijst ten goede, die u leidt op de weg die u moet gaan." Van Hem komt alle wijsheid en kennis die ons leiden naar een leven dat Zijn goedheid weerspiegelt.

Dit inzicht is essentieel voor iedere gelovige die niet alleen kennis wil vergaren, maar ook wil groeien in gehoorzaamheid en karakter. In 2 Korinthiërs 5:17 staat: "Daarom, als iemand in Christus is, is hij een nieuwe schepping; het oude is voorbijgegaan, zie, het nieuwe is gekomen." Het proces van leren en groeien heeft dus een transformatief karakter, en het brengt ons dichter bij het beeld van Christus.

In deze studie verkennen we wat de Bijbel ons leert over leren en onderwijs, en hoe deze principes niet alleen voor ons persoonlijk, maar ook voor het doorgeven van geloof van generatie op generatie van groot belang zijn. Deuteronomium 6:6-7 zegt: "En deze woorden die ik u vandaag gebied, moeten in uw hart zijn. U moet ze aan uw kinderen onderwijzen en erover spreken, wanneer u in uw huis zit, wanneer u onderweg bent, wanneer u gaat liggen en wanneer u opstaat." Ook Psalm 78:4 benadrukt het belang van doorgeven: "Wij zullen het niet verbergen voor hun kinderen, maar aan het komende geslacht vertellen de lof van de HEERE, Zijn kracht en de wonderen die Hij heeft gedaan."

 

God, de ultieme leraar

Onderwijs en leren zijn fundamentele thema's in de Bijbel, en ze spelen een cruciale rol in ons geestelijk leven. Van het begin van de Schrift wordt duidelijk dat God de ultieme Leraar is. Hij is niet alleen de bron van kennis, maar ook degene die ons leert hoe we volgens Zijn wil moeten leven. In Spreuken 2:6 lezen we: "Want de HEERE geeft wijsheid; uit Zijn mond komen kennis en verstand." Deze woorden bevestigen dat alle ware wijsheid en kennis bij God vandaan komen. Hij is de oorsprong van alles wat we nodig hebben om goed te leven. Het Hebreeuwse woord voor wijsheid, (Chokmah), verwijst naar een diepere, praktische wijsheid die niet alleen kennis is, maar ook het toepassen van die kennis in het dagelijks leven.

Het kennen van de Heere God: Meer dan kennis

Het leren van God is geen oppervlakkige kennisverwerving, maar een dieper inzicht in Zijn wil en Zijn karakter. In Jakobus 1:5 moedigt de apostel ons aan om bij God wijsheid te vragen: "Als iemand van u in wijsheid tekortschiet, laat hij die van God vragen, die aan allen geeft, nederig en zonder verwijt, en zij zal hem gegeven worden." Dit vers benadrukt dat leren van God een nederige houding vereist, waarin we erkennen dat we volledig afhankelijk zijn van Zijn leiding. Het Hebreeuwse woord voor leren in deze context, (Lamad), betekent niet slechts kennis ontvangen, maar betekent letterlijk "onderwijzen" of "leren door ervaring."

Het doorgeven van onderwijs: Van generatie op generatie

Leren is echter niet alleen een persoonlijke ervaring. De Bijbel legt sterk de nadruk op het doorgeven van geloof en onderwijs aan de volgende generatie. In Deuteronomium 6:6-7 zegt Mozes tegen het volk: "En deze woorden die ik u vandaag gebied, moeten in uw hart zijn. U moet ze aan uw kinderen onderwijzen en erover spreken, wanneer u in uw huis zit, wanneer u onderweg bent, wanneer u gaat liggen en wanneer u opstaat." Het Hebreeuwse woord voor onderwijzen, (Shinan), betekent "herhalen" of "sterk doen herinneren," wat aangeeft dat onderwijs een continu proces is waarbij de kinderen zich de woorden van God voortdurend herinneren.

Dit vers leert ons dat onderwijs niet alleen iets is dat in formele situaties gebeurt, maar een levenslange taak is die door de dagelijkse interacties heen plaatsvindt. Ouders en opvoeders hebben een cruciale rol in het overdragen van Gods Woord aan hun kinderen, zodat zij de generaties na hen kunnen vormen in kennis van en gehoorzaamheid aan God. In Efeziërs 6:4 schrijft Paulus: "En jullie, vaders, wek je kinderen niet op tot toorn, maar voed hen op in de tucht en vermaning van de Heer." Het Griekse woord voor "voeden" in deze context is (Ektrepho), wat verwijst naar het opvoeden in de vreze (het eren, respect hebben) van de Heere, door middel van zorg en discipline.

Onderwijs door voorbeeld en gehoorzaamheid

Het onderwijs van de Here God wordt versterkt door onze eigen gehoorzaamheid aan Hem. Dit blijkt uit de Schrift, waarin onderwijs niet alleen theoretisch is, maar altijd in relatie staat met praktische gehoorzaamheid. Johannes 13:13-14 vertelt hoe Jezus Zijn discipelen leert door Zijn daden: "Jullie noemen Mij Meester en Heer, en jullie zeggen terecht, want Ik ben het. Als Ik dan, de Heer en Meester, jullie de voeten gewassen heb, moeten ook jullie elkaars voeten wassen." Het Griekse woord voor "leren" in dit geval, (Didasko, we herkennen in dit woord het Nederlandse woord didactiek)), betekent niet alleen doceren, maar ook het overdragen van een levenswijze door voorbeeld.

Het doorgeven van onderwijs binnen de Gemeente

Ook de apostelen begrepen de noodzaak van onderwijs in de gemeente. Handelingen 2:42 beschrijft hoe de vroege gelovigen "volhardden in de leer van de apostelen, in de gemeenschap, in het breken van het brood en in de gebeden." Het Griekse woord voor "leer" is (Didaché, ook hierin herkennen we het Nederlandse 'didactiek), wat letterlijk "onderricht" of "leer" betekent. Dit geeft aan dat leren niet slechts passief ontvangen is, maar een actief proces van groei en wisselwerking met de gemeenschap.

Paulus geeft in 2 Timotheüs 2:2 een belangrijke opdracht voor het doorgeven van onderwijs: "En wat je van mij gehoord hebt, in aanwezigheid van vele getuigen, geef dat door aan betrouwbare mensen die in staat zijn anderen ook te onderwijzen." Het Griekse woord voor "doorgeven" is hier 'Paratithemai', wat betekent "doorgeven" of "overdragen." Dit vers toont ons dat onderwijs een doorlopend proces is, waarin kennis en wijsheid doorgegeven worden van generatie op generatie, zodat de kern van het geloof behouden blijft en zich verder verspreidt.

Leren door lijden en beproeving

Naast het onderwijs in kennis en gehoorzaamheid is er een ander belangrijk aspect van leren in de Bijbel: leren door lijden en beproeving. In Hebreeën 5:8 wordt gezegd: "Hoewel Hij de Zoon was, heeft Hij door hetgeen Hij heeft geleden gehoorzaam geleerd." Het woord voor leren in dit vers is hier 'Manthano', wat "leren door ervaring" betekent. Leren door lijden is niet fijn en niet gemakkelijk, maar het maakt ons sterker en dieper afhankelijk van God. God gebruikt moeilijkheden en beproevingen om ons te vormen, zodat we meer naar Zijn beeld worden omgevormd.

Gehoorzaam leren en leven

Het leerproces in de Bijbel is dus geen eenmalig iets, maar een levenslang proces van groei. Paulus spreekt hierover in Filippenzen 4:11-12, waar hij zegt: "Niet dat ik zeg uit gebrek, want ik heb geleerd in wat voor toestand ik ook ben tevreden te zijn." Het is een proces van innerlijke verandering, waarin onze kennis en onze geestelijke houding worden gevormd door de omstandigheden van ons leven.

Reflectie

Het voorgaande roept ons als gelovigen op om onderwijs en leren niet enkel als een intellectuele activiteit te beschouwen, maar als een diepgaand proces van persoonlijke verandering. De Bijbel leert ons dat het leren van God veel verder gaat dan kennisvergaring. Het is een voortdurend proces van afhankelijkheid van Gods wijsheid, en het vraagt van ons een nederige houding waarin we niet alleen kennis ontvangen, maar ook die kennis toepassen in ons dagelijks leven. Het is een proces van voortdurende groei en verandering, dat ons dichter bij God brengt en ons helpt Zijn wil te begrijpen en te volgen.

We worden uitgedaagd om te overdenken op de manier waarop we onderwijs in ons eigen leven ontvangen. Kijken we naar onderwijs in de Bijbel als iets dat ons niet alleen meer kennis moet brengen, of helpt het ons om ons leven te veranderen en te veranderen naar het beeld van Christus, de Messias? Hoe vaak is onze kennis puur theoretisch, zonder dat het doorwerkt in onze levens van alles dag, keuzes en relaties? De Bijbel benadrukt dat leren een verandering van het hele leven is, een verandering van ons hart en onze geest.

Het bovenstaande daagt u en mij uit om ons begrip van leren en onderwijs in het licht van de Bijbel opnieuw te bezien. Het is niet slechts een kwestie van informatie verwerven, maar van verandering — van zowel onszelf als de wereld om ons heen. We worden uitgedaagd om onszelf af te vragen: in hoeverre zijn we werkelijk lerenden, en in hoeverre vormt ons geloof de manier waarop we onderwijzen, leven en handelen?